Hòa ước _ Treaty

Lời nhạc, thơ của Leonard Cohen không dễ dãi. Nó thường không chấp nhận bán mình cho một ý nghĩa hay một sắc thái tình cảm nào trọn vẹn. Cùng một diễn đạt, nó vượt ra ngoài và nhiều trường hơp hiện ra ở hai thái cực nghĩa đối lập nhau. Cái nào đúng? Cái nào sai? Cái nào Leonard viết cho mình? Cái nào cho ta?

Những lúc khác, nó khiến ta xao động bằng cách dùng từ không ngờ và hình ảnh hút hồn. Người yêu L.C sẽ còn vật lộn trong yêu thương với những ngữ-nghĩa của ông lâu dài. Cũng gần như cách ông vật lộn cả đời với đấng siêu nhiên của mình.

Bài này trước hết là nỗi lòng của L.C với Chúa vào lúc ông ở đoạn kết cuộc đời. Nó cũng có thể là nỗi lòng của Chúa với Quỷ vương. Mà ngược lại cũng đúng, có khác biệt nào giữa hai nhân vật này sao? Ở vài câu đoạn nó cũng là tiếng lòng của hai con người đang vướng vào vòng yêu-hận. Yêu và hận khác biệt thế nào?

Treaty - - Hòa Ước

I've seen you change the water into wine

I've seen you change it back to water, too
I sit at your table every night
I try but I just don't get high with you

Ta từng thấy ông hóa nước thành rượu 

Ta cũng thấy ông hóa nó lại nước không

Bên bàn ông ta hàng đêm ngồi rũ

Ta cố nhưng không thể thăng hoa cùng ông

I wish there was a treaty we could sign
I do not care who takes this bloody hill
I'm angry and I'm tired all the time
I wish there was a treaty
I wish there was a treaty
Between your love and mine

Phải chi ký được một hòa ước giữa đôi ta

Ta có sá chi ai quản ngọn đồi máu ngã

Trong triền miên ta giận hờn và mệt lả

Phải chi có được một hòa ước

Phải chi có được một hòa ước

Giữa tình yêu của ông và của ta

Ah, they're dancing in the street — it's Jubilee
We sold ourselves for love but now we're free
I'm so sorry for that ghost I made you be
Only one of us was real and that was me

Ôi phố phường rộn múa ca kìa năm hội toàn xá

Đôi ta bán mình vì yêu nhưng giờ rông rỗi lạ

Ta rất tiếc đã khiến ông thành quỷ ngạ

Chỉ một trong hai ta có thật_ và đó là ta

I haven't said a word since you been gone
That any liar couldn't say as well
I just can't believe the static coming on
You were my ground, my safe and sound
You were my aerial

Từ lúc ông đi ta chưa nói lời nào

Mà một kẻ điêu ngoa không nói nổi

Ta có ngờ đâu điện tích dâng trào

Ông là nơi nối đất_ là vững chãi, thảnh thơi

Ông là dây nối trời

Ah, the fields are crying out — it's Jubilee
We sold ourselves for love but now we're free
I'm so sorry for that ghost I made you be
Only one of us was real and that was me

Ôi khắp trời rộn tiếng kêu kìa năm hội toàn xá

Đôi ta bán mình vì yêu nhưng giờ rông rỗi lạ

Ta rất tiếc đã khiến ông thành quỷ ngạ

Chỉ một trong hai ta có thật_ và đó là ta

I heard the snake was baffled by his sin
He shed his scales to find the snake within
But born again is born without a skin
The poison enters into everything

Ta nghe con rắn nghẹn vì tội nó gây ra

Nó trút vảy ra nhưng bên trong cũng chỉ rắn thôi mà

Nhưng sinh lần nữa là sinh mà đâu có da

Chất độc đó thấm vào trong tất cả

And I wish there was a treaty we could sign
I do not care who takes this bloody hill
I'm angry and I'm tired all the time
I wish there was a treaty, I wish there was a treaty
Between your love and mine

Phải chi ký được một hòa ước giữa đôi ta

Ta có sá chi ai quản ngọn đồi máu ngã

Trong triền miên ta giận hờn và mệt lả

Phải chi có được một hòa ước

Phải chi có được một hòa ước

Giữa tình yêu của ông và của ta


Leonard Cohen_ 2016

Dance me to the end of love

Dance me to the end of love _ Hãy nhảy tôi đến tận cùng yêu thương


Một bài hát mà, cũng như nhiều tuyệt phẩm khác của Leonard Cohen, đẹp kinh khủng nhưng còn không lọt được vào album những bài top của ông.

Hãy nghe bài này với lyrics. Những hình ảnh đầy đắm say, những lời mời gọi thiết tha quyến rũ của tình yêu. Những giai điệu đầy hân hoan.

... Dance me to your beauty with a burning violin ...... Dance me to the panic ‘till I’m gathered safely in...... Lift me like an olive branch...... Let me see your beauty when the witnesses are gone... ... Let me feel you moving like they do in Babylon...... Dance me to the wedding now, dance me on and on...... Dance me to the children who are asking to be born...

Nhiều đôi tình nhân yêu bài này đến nỗi nó thường được chọn làm nhạc trong lễ cưới của họ. Đó là lời ca cho một mối tình chân thật, viên mãn, mong ước xây đắp bền lâu. Là ước nguyện được nâng niu, được sánh bước với người mình yêu cho đến cuối cuộc tình.

Bài hát này có một xuất xứ kỳ lạ. Leonard Cohen sáng tác nó sau khi nghe kể lại về chuyện ở trại tập trung của phát xít thời chiến tranh thế giới thứ hai. Trong một số trại này, người ta cho trình diễn tứ tấu đàn dây ngay bên ngoài phòng thiêu khi họ đang thiêu sống tù nhân. Những nhạc công bị bắt phải biểu diễn ở đây cũng là những tù nhân mà số phận của họ rồi cũng giống số phận những người đang bị đốt bên trong.

'Dance Me to the End Of Love' ... it's curious how songs begin because the origin of the song, every song, has a kind of grain or seed that somebody hands you or the world hands you and that's why the process is so mysterious about writing a song. But that came from just hearing or reading or knowing that in the death camps, beside the crematoria, in certain of the death camps, a string quartet was pressed into performance while this horror was going on, those were the people whose fate was this horror also. And they would be playing classical music while their fellow prisoners were being killed and burnt. So, that music, "Dance me to your beauty with a burning violin," meaning the beauty there of being the consummation of life, the end of this existence and of the passionate element in that consummation. But, it is the same language that we use for surrender to the beloved, so that the song — it's not important that anybody knows the genesis of it, because if the language comes from that passionate resource, it will be able to embrace all passionate activity." ~ Leonard Cohen

Hãy nghe lại bài hát này với lyrics. Những lời nhạc bỗng hiện ra hoàn toàn khác, mang màu sắc u tối ghê rợn tột cùng. Những burning violin/ panic/ gathered in/ witnesses/ your beauty.

Wedding nào? Những đứa trẻ đòi được sinh ra nào? Những cử động nhảy nào?

Hãy nghe lại bài hát này ở phần la la la. Nó là tiếng ca hân hoan hay là tiếng gào thét điên loạn? (*)

End of love là cuối cùng của một đoạn tình? hay là tận cùng của lòng thương người? hay sự cạn kiệt tình yêu chúa dành cho loài người?

Hình ảnh bộ tứ tấu đàn dây chơi nhạc cổ điển bên rìa cuộc hỏa thiêu là một hình ảnh điên loạn tột cùng của loài người ở thế kỷ 20. Giai điệu hân hoan ở đây là nỗi hân hoan mất trí, niềm vui cuồng dại tuyệt đối. Chỉ có nó mới đối diện tương xứng với cái ác phi lý tột cùng kia; chứ không thể có nỗi buồn nào, sự phẫn nộ nào khác đủ lớn để bao lấy nó.

Nó gợi cho tôi nhớ tới cái giai điệu vui tươi, lời nhạc hồn nhiên như ngây như dại của Trịnh Công Sơn hát về một đau thương phi lý khác ở Việt Nam.

Mùa xuân ơi, xác nuôi thơm cho đất ruộng cày.Việt Nam ơi, xác thêm hơi cho đất ngày mai 

Hoặc nhớ tới những tràng cười điên dại phi lý của Yue Minjun.



Chỉ có điều, tôi cho ở bài hát này, Leonard Cohen đứng cao hơn Trịnh Công Sơn và Yue Minjun một bậc, là bậc thầy của các bậc thầy. Đối diện với cái điên loạn tột cùng của loài người kia, ông không chỉ phản ứng bằng sự vui tươi điên rồ phi lý mà hơn nữa ông mang đến cho nó một cái đẹp tột cùng. Một cái đẹp, cũng phi lý điên loạn không kém, nhưng đẹp kinh khủng và có khả năng áp chế sự điên rồ kia để cứu lại niềm tin và hy vọng cho con người. Có thể chứa đựng cả sự điên rồ tột cùng và cả cái đẹp tột cùng trong vài đoạn thơ, bài hát có khả năng thôi miên và cuốn người nghe đi mãi “on and on” vào một vùng siêu thực.

Hãy nghe lại bài hát này, như một người tình đã sống qua thế kỷ 20 !

Dance me to your wedding now, dance me on and on.


#LeonardCohen

(*) Đoạn la la la trong bản chính thức (dưới đây) là bản diễn đạt tốt nhất cái biên giới giữa cái la la hân hoan và cái la la điên loạn. Trong một số bản sau, đoạn này mang màu sắc man mác tình, man mác buồn, có lẽ để bài hát trở nên dễ chịu hơn, ít gây đau nhói hơn.