Căn nhà gạch men hoa ở thành phố Mexico

Ở trung tâm thủ đô Mexico city, có một ngôi nhà rất đẹp gọi là Ngôi nhà gạch men hoa (Casa de los Azulejos). Được xây từ những năm 1800, tường ngoài căn nhà gần như được phủ hoàn toàn bằng gạch men hoa vẽ tay, với màu xanh lơ chủ đạo. Từ xa, ngôi nhà ánh lên màu xanh lấp lóa.

Khi Chris Alexander đến thành phố, ông quyết định đến thăm căn nhà này. Tại đó ông gặp một bất ngờ lớn. Những viên gạch men ở đây hình vuông to hơn cỡ 20x20cm một chút, chúng đều được vẽ bằng tay và dĩ nhiên là đúc thủ công. Nhưng cách chúng được ốp vào tường thì “thô ẩu” không thể tin được. Chúng được đặt méo mó, đường chỉ không đều, thậm chí mặt gạch còn gồ ghề không phẳng nữa. Theo tiêu chuẩn hiện đại, không ai lại chấp nhận một công trình cẩu thả như thế được.

Thế nhưng Ngôi nhà gạch men hoa được công chúng đánh giá là một trong những căn nhà- palace đẹp nhất của thành phố.

Chúng ta đã quen và thành fan cuồng của sự chuẩn xác trong từng chi tiết của công trình xây dựng. Lót gạch, thời bây giờ, đòi hỏi phải chúng phải thẳng hàng với nhau hoàn hảo, mỗi viên gạch cắt hoàn hảo theo size chuẩn không sai một ly, chúng ốp với nhau hoàn hảo với những đường chỉ mỏng dính thẳng tắp. Thế nhưng, nền gạch hoa của chúng ta trở nên trơ cứng, vô hồn.

Theo Alexander, những quy trình xây dựng của thời đại công nghiệp không chỉ mang tính máy móc, chúng còn tách rời những người xây với cái toàn thể của cái mà họ đang góp phần tạo ra. Mỗi nhóm thợ chuyên biệt đến làm một việc chuyên biệt- một công đoạn rồi đi, phần lớn họ ko thấy được cái toàn thể mà mình làm ra, bị cùm tay không cho ứng biến để qua công việc của họ, lèo lái công trình theo hướng thích ứng với hoàn cảnh hơn, có hồn hơn, và qua đó rút ra được niềm vui từ tay nghề của mình. Alexander cho rằng, nhiều thợ lành nghề đặt niềm tự hào trong tay nghề của mình vào sự hoàn hảo vô nghĩa trong chi tiết là bởi vì sự hiểu biết ý nghĩa thực sự của cái đẹp và cái trật tự toàn thể đã bị mất và không có điều kiện đạt được ở các quy trình máy móc của thế kỷ 20.

Nhưng sự hoàn hảo ở tầm tiểu tiết chỉ là vô nghĩa bởi nó chả liên quan và đóng góp gì đến sự hoàn hảo lớn hơn, ví dụ của cả bức tường. Trái lại, nó làm hỏng quá trình thiết lập trật tự. Quá trình này chỉ có thể đạt được khi mà mối quan tâm một cách sùng kính thái quá đến những chi tiết lặt vặt và máy móc bị dẹp bỏ sang một bên nhường cho cái toàn thể lớn hơn.

Để đạt được tính toàn thể, bạn phải chú tâm đạt đến loại hoàn hảo mà ở đó những thứ không quan trọng thì cứ để sơ sài còn những thứ quan trọng hơn phải được chú tâm nhiều hơn. Kết quả sẽ có vẻ như không đều, không hoàn hảo. Nhưng thực tế, thứ tưởng chừng như là sơ sài thô lậu (Roughness_ 1trong 15 đặc tính của sự sống) bề ngoài kia chính là một thứ hoàn hảo ở tầng trật tự sâu hơn.

Tại sao ở Ngôi nhà gạch men hoa kia, những viên gạch lại thô như vậy, lắp đặt méo mó gồ ghề như vậy? Phải chăng những nghệ nhân người Mexico không biết cách làm chúng chính xác thẳng thớm?  Ông không nghĩ vậy. Ông tin rằng đơn giản là họ hiểu cái gì quan trọng, cái gì không và chỉ chú tâm đến thứ quan trọng_ trong trường hợp này là màu sắc. Vì vậy, khi họ làm bức tường gạch men, họ để tâm đến màu sắc, đến hoa văn, đến cảm giác từng viên gạch mang lại, cái tương quan giữa nó với viên gạch kế bên_ đấy mới là những thứ thật sự quan trọng để tạo nên sự hòa hợp và cảm xúc của cả bức tường.